Ja, 'duurzaamheid' is een modewoord. Ja, het lijkt soms misschien een beetje overdreven. Maar betekent dat dat het automatisch zijn relevantie verliest? Helemaal niet! Duurzaam handelen is belangrijker dan ooit. Iedereen geeft ons tips over hoe we zo duurzaam mogelijk kunnen handelen:
Vermijd plastic, rijd geen auto, steun geen fast fashion... Oh, en nu we het er toch over hebben: vlees en dergelijke zouden ook taboe moeten zijn.
Er is veel om over na te denken. Maar één ding mogen we niet vergeten: de term 'duurzaamheid' zelf. Zouden we immers niet eerst moeten weten wat 'duurzaam' betekent voordat we beginnen met verbeteren?
Duurzame ontwikkeling: hoe is het allemaal begonnen?
Voor velen is duurzaamheid nog nieuw en exotisch – vooral onze grootouders hebben waarschijnlijk weinig tot geen ervaring met de 'duurzame levensstijl'. Toch gaat er een lange geschiedenis schuil achter de term:
Duurzaam gebruik – in relatie tot bosbouw – wordt al sinds het begin van de 18e eeuw besproken. Hoofdmijnwerker Hans Carl von Carlowitz publiceerde zijn "Sylvicultura oeconomica". Het onderwerp: bosbouw en hoe deze het beste te beheren. Hoewel de term "duurzaam" slechts één keer voorkomt in het 432 pagina's tellende werk, wordt de auteur ervan niettemin beschouwd als de grondlegger van het concept duurzaamheid.
Von Carlowitz waarschuwde toen al voor overmatig houtgebruik. Bossen moeten behouden blijven door zaaien en planten, en er moet naar alternatieven voor hout worden gezocht.
De reden: in de 18e eeuw was er een waar "houttekort". Ertsmijnen en smelterijen in het Ertsgebergte hadden een grote houtvoorraad nodig. Daarom werden veel bossen in de buurt van mijnstadjes gekapt – een proces dat bedoeld was voor kortetermijnwinst. Von Carlowitz besefte al dat dit niet duurzaam was en pleitte voor een respectvolle omgang met de natuur en haar hulpbronnen. Met andere woorden: er mochten slechts zoveel bomen worden gekapt als er in dezelfde periode weer konden groeien.
Toch duurde het nog enkele jaren voordat het duurzaamheidsprincipe zich ontwikkelde tot de mate waarin we het nu kennen. Pas in 1987 volgden verdere stappen.
Onderwerp: Duurzaamheid en politiek
De Brundtland-commissie (of de Wereldcommissie voor Milieu en Ontwikkeling van de Verenigde Naties) publiceerde in 1987 het rapport "Our Common Future". Daarin presenteerde ze een definitie van duurzame actie en duurzame ontwikkeling die nog steeds relevant is:
Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. (Our Common Future, p. 46)
Het zogenoemde Brundtlandrapport stelde een doel: de huidige generatie moet haar consumptie beperken, zodat er voor de volgende generaties nog voldoende hulpbronnen overblijven.
Dit geldt niet alleen voor hernieuwbare grondstoffen, maar vooral voor niet-hernieuwbare grondstoffen zoals olie, metalen of steenkool. Want, ook al zou het al duidelijk moeten zijn: noch energie, noch water, noch de massa's producten die we in bulk kopen, zijn oneindig.
De Brundtland-commissie onderschreef daarmee de mening van Hans Carl von Carlowitz: "Beiden streven naar een zo duurzaam mogelijke ontwikkeling." Zowel het werk van von Carlowitz als het Brundtland-rapport werden enkele jaren geleden gepubliceerd, maar desalniettemin is de betekenis van wat ze ontwikkelden vandaag de dag des te relevanter.
Wat is er nodig voor een duurzame omgeving? Een strategisch concept, behoud van onze hulpbronnen en aandacht voor toekomstige generaties.
Wat gebeurde er in Rio?
Als we aan Rio de Janeiro denken, denken we aan stranden. Wit zand, goedkope caipirinha's en het Christus de Verlosser-beeld. Weinig mensen zijn zich er waarschijnlijk van bewust dat duurzaamheid ook daar een belangrijke rol speelt.
Wat er in 1992 in Rio de Janeiro gebeurde, had een grote impact op onze opvatting van het concept duurzaamheid: de Verenigde Naties hielden een conferentie over milieu en ontwikkeling, die vandaag de dag nog steeds wordt beschouwd als een mijlpaal voor duurzame ontwikkeling.
Hoewel de term 'duurzaamheid' al eerder enige aandacht kreeg, was en blijft het belangrijk om een preciezere definitie van de term te ontwikkelen. Hoe worden de "behoeften van het heden" precies gedefinieerd? Wat moeten we (of juist niet) doen met het milieu? En wat hebben toekomstige generaties nodig om in hun eigen behoeften te voorzien?
De pijlers van duurzaamheid
In 1998 boog de Enquêtecommissie van de Duitse Bondsdag over de "Bescherming van Mensheid en Milieu" zich over de definitiekwestie. Zij vulden het duurzaamheidsconcept van de Wereldmilieucommissie aan met drie dimensies (die gekoppeld zijn aan bijbehorende doelen): economisch, ecologisch en sociaal.
Deze drie gebieden worden vaak omschreven als de essentiële "pijlers" van duurzaamheid. Wat betekenen deze gebieden?
- Ecologische duurzaamheid = net zoveel natuurlijke hulpbronnen verbruiken als er in dezelfde tijd kunnen worden aangemaakt.
- Economische duurzaamheid = een economie die op lange termijn in stand kan worden gehouden.
- Sociale duurzaamheid = sociale gelijkheid van alle groepen en vreedzame oplossing van conflicten.
Het volgende geldt: alle drie de pijlers in dit model zijn even belangrijk voor duurzame ontwikkeling. Zowel de sociale als de economische of ecologische componenten dragen dus in beslissende mate bij aan het uiteindelijke doel: het behoud van een duurzame wereld waarin in de behoeften van het heden wordt voorzien en toekomstige generaties ook in hun eigen behoeften kunnen voorzien.
De Duurzaamheidsagenda
Maar dat is niet alles: omdat het thema duurzaamheid nog steeds actueel is, is de agenda verder uitgebreid. Sinds 2012 bestaat de "2030 Agenda", ontwikkeld door de lidstaten van de Verenigde Naties. Dit document bevat 17 concrete doelen, de Sustainable Development Goals (SDG's), voor meer duurzaamheid wereldwijd. Dit moet het begrip duurzaamheid nog preciezer definiëren.
De Agenda 2030 werd in september 2015 door alle lidstaten van de Verenigde Naties ondertekend en is inmiddels zes jaar van kracht in alle landen ter wereld. De achterliggende gedachte is dat als we precies weten wat we moeten (en kunnen) veranderen, duurzame ontwikkeling makkelijker te bereiken is.
De in de agenda gedefinieerde duurzame doelstellingen:
- Maak een einde aan armoede in al haar vormen
- Beëindig honger en bevorder duurzame landbouw en bosbouw
- Gendergelijkheid
- inclusief en gelijkwaardig onderwijs voor iedereen
- gezond leven voor iedereen
- Toegang tot betaalbare, duurzame energie
- schoon water en sanitaire voorzieningen
- veerkrachtige infrastructuur bouwen
- permanente en duurzame economische groei
- minder ongelijkheid
- veilige en inclusieve steden
- Klimaatbeschermingsmaatregelen
- duurzame consumptie
- Gebruik oceanen en mariene hulpbronnen op duurzame wijze
- vreedzame samenlevingen
- Bescherm terrestrische ecosystemen, regenereer bossen
- wereldwijde partnerschappen voor duurzame ontwikkeling
Tot zover gaat het goed. Of toch niet? De agenda met de bovengenoemde doelen bestaat al negen jaar. Het kader voor een duurzame wereld is gelegd. Maar wat betekent dit allemaal precies voor ons? Vertelt Agenda 2030 ons wat ieder van ons kan doen voor de economie, het milieu en sociale vraagstukken om het model toe te passen op ons eigen leven?
"Alleen" duurzame concepten?
Je raadt het waarschijnlijk al: nee. Hoewel we wel een concept zien dat erop gericht is onze toekomst op alle drie de gebieden duurzaam te maken, zijn er geen concrete instructies voor hoe we dit moeten doen. Hoe bereiken we een duurzame levensstijl die voldoet aan onze huidige behoeften zonder het lijden van toekomstige generaties te riskeren?
Het klinkt moeilijk, bijna onmogelijk. Hoe kan één individu er immers voor zorgen dat de economie, het milieu en de (waargenomen) samenleving een ommekeer van 180 graden maken? Toch is er hoop. Ook al zien we al brandende bossen, overstroomde steden of massatornado's, het is nu tijd om te handelen.
Wat betekent duurzaamheid vandaag de dag?
De betekenis van duurzaamheid is in de loop der jaren niet veel veranderd. Het enige verschil is misschien dat bijna elk product nu het label 'duurzaam' draagt. Duurzaamheid is steeds meer een 'modieus' fenomeen geworden en wordt door veel bedrijven gebruikt om meer omzet te genereren.
Logisch, het klinkt immers altijd goed als je vertelt hoeveel minder water je verbruikt, hoeveel waarde je hecht aan de toekomst of dat duurzame ontwikkeling hoog op je prioriteitenlijstje staat.
Toch moet je altijd letten op wat bedrijven als duurzaam omschrijven. Vaak draaien ze eromheen en noemen ze producten 'duurzamer' – wat natuurlijk niet per se betekent dat ze ook echt duurzaam zijn.
Als u zich ooit afvraagt "Wat betekent duurzaamheid?", dan kunt u het beste de volgende definitie in gedachten houden:
"Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen."
Wat kun je doen?
Hoewel de definitie relatief vaag is, vat het als geen ander samen wat duurzaamheid inhoudt. Als je dan ook nog eens naar de drie pijlers van duurzaamheid kijkt, heb je al een solide basis gelegd.
Dan is het tijd voor de uitvoering: hoe bereiken we duurzame ontwikkeling?
Hoe ben ik sociaal duurzaam?
Het concept van sociale duurzaamheid richt zich op de mens en zijn medemens. Iedereen moet in de toekomst een waardig leven kunnen leiden, armoede en honger moeten worden bestreden en ongelijkheid en discriminatie moeten worden uitgebannen.
De kwestie van arbeid speelt hierbij een grote rol. Kinderarbeid, gedwongen arbeid, wrede arbeidsomstandigheden en ongereguleerde inkomens bestaan nog steeds. Veel bedrijven proberen dit al tegen te gaan.
Zo worden bijvoorbeeld flexibele werkmodellen, baanzekerheid, een goede werksfeer en diversiteit op de werkvloer ingezet om een bedrijf duurzamer te maken.
Bij de keuze van je werkgever kun je er bijvoorbeeld op letten dat bovengenoemde principes worden nageleefd. Vraag tijdens het sollicitatiegesprek gerust of sociale duurzaamheid een thema is en hoe dit wordt geïmplementeerd.
Bedrijven die hun werknemers eerlijk en respectvol behandelen, zijn sociaal duurzaam en vormen het kader voor duurzame ontwikkeling.
Om te voorkomen dat er slechte arbeidsomstandigheden ontstaan bij de producten die u koopt, kunt u letten op keurmerken. Het Fairtrade-keurmerk is waarschijnlijk het bekendste. Het garandeert dat de producten eerlijk verhandeld zijn en dat aan bepaalde criteria is voldaan tijdens de productie. Zo zijn het ondersteunen van kleine boeren, het verbieden van discriminatie en het waarborgen van gereguleerde arbeidsomstandigheden verplicht als een product een Fairtrade-keurmerk draagt.
U kunt ook het keurmerk van de Blauwe Engel als leidraad gebruiken. Dit garandeert dat deze producten duurzamer zijn dan vergelijkbare producten. Criteria zijn bijvoorbeeld lage emissies en geen vervuiling van de bodem of grondstoffen.
Hoe ben ik ecologisch duurzaam?
Als de meeste mensen zich afvragen: "Wat betekent duurzaamheid?", denken ze waarschijnlijk aan ecologische duurzaamheid.
Dit verwijst naar alle acties die geen schade toebrengen aan ons milieu en onze natuurlijke hulpbronnen, of die onze ecosystemen beschermen. Een synoniem voor dit soort duurzame actie is "groen(der) leven". We hebben onze tips voor groen leven hier samengevat:
- Koop regionale en lokale producten. Ontdek welke groenten er in het seizoen zijn en laat bewust de avocado links liggen die duizenden kilometers heeft moeten afleggen om in onze supermarkt te belanden.
- Ook aanbevolen: apps zoals "Too Good to Go". Je betaalt 1/3 van de oorspronkelijke prijs voor eten dat het café/restaurant/de bakker anders zou weggooien. Dat is een geweldige deal, toch?
- Wees bewust van je vervoermiddel. Autorijden is nog steeds ongelooflijk schadelijk voor het milieu, ondanks de vele alternatieven: neem de trein, een e-scooter, de fiets... Of waarom niet kiezen voor een Blabla Car?
- Upcycling! Natuurlijk kunnen dingen af en toe kapot gaan. Maar dat is geen reden om ze weg te gooien. Wat dacht je ervan om je lege jampot om te toveren tot een waxinelichthouder? Of je oude bureau om te toveren tot een mooie plank?
- Vermijd plastic! Ja – het is bijna te veel om nog te horen. Toch is het verminderen van plastic belangrijker dan ooit. Neem gewoon je eigen tas mee als je boodschappen doet, koop alleen komkommers die niet opnieuw zijn afgesloten, enzovoort.
- Drink kraanwater. In Duitsland is de kwaliteit erg goed en hoef je geen water in plastic flessen te kopen – dus geen moeizaam gesleep met zware waterkratten.
- Let op je voeding. Of je nu een doorgewinterde veganist bent of een vleesliefhebber, het is (meerdere malen) bewezen dat een verhoogde vleesconsumptie een aanzienlijke impact heeft op het milieu. De intensieve veehouderij is verantwoordelijk voor 14,5% van alle broeikasgasemissies (bron: Greenpeace ) en veroorzaakt ontbossing en de uitstoot van klimaatschadelijk lachgas. Je hoeft niet van de ene op de andere dag vegetariër of veganist te worden. Maar iedereen zou tegenwoordig op zijn minst bewust vlees moeten consumeren.
- Probeer duurzame banken en internetgebruikers eens. Ook al weet je het zelf waarschijnlijk niet: veel banken investeren bijvoorbeeld in kernenergie. En Google-zoekopdrachten genereren maandelijks 260.000 kg CO2-uitstoot...
- Verander je kookgewoonten. Het klinkt vreemd, maar het is logisch! Probeer zoveel mogelijk zelf te koken en vermijd bezorgdiensten (plastic, enz.). Je kunt aluminiumfolie ook eenvoudig vervangen door bijenwasdoeken of bewaarbakjes. Zelfs bakpapier is gemakkelijk te vermijden. Je moet de bakplaat na afloop wel schoonmaken, maar dat nemen we graag voor lief voor een duurzaam milieu, toch?
Hoe ben ik economisch duurzaam?
Economische duurzaamheid, een van de drie pijlers, mag niet worden onderschat. Uiteindelijk moet de economie blijven groeien – en tegelijkertijd mag er geen belemmering worden opgeworpen voor de ontwikkeling ervan voor onze kinderen en kleinkinderen. Economische duurzaamheid is nauw verbonden met sociale en ecologische duurzaamheid en is bijvoorbeeld noodzakelijk om armoede te verminderen en de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen te bevorderen.
De primaire doelen van economische duurzaamheid zijn het beschermen van de productie- en levensomstandigheden. Drie belangrijke aspecten moeten daarbij in overweging worden genomen:
- Langetermijndenken: Economisch duurzame bedrijven handelen toekomstgericht. Dit omvat vooral de planning van projecten en processen: deze moeten vanaf het begin zo worden ontworpen dat ze ook in de toekomst duurzaam zijn. Korte productielijnen zijn net zo belangrijk als de mogelijkheid om bedrijven te laten groeien of krimpen zonder dat dit ten koste gaat van het bedrijf.
- Strategie: Om duurzaamheid in je eigen bedrijf te implementeren, moet je van het grote geheel tot in de kleine details nadenken. Een koffiemachine zonder tabletten gebruiken is leuk en aardig, maar het levert op de lange termijn niets op als het bedrijf nog steeds met buitenlandse leveranciers werkt. Je moet gewoon nadenken over waar je wilt dat het bedrijf in de toekomst staat op het gebied van duurzaamheid en eventueel een duurzaamheidsadviseur raadplegen.
- Behoud van hulpbronnen: Grondstoffen moeten bewust en effectief worden gebruikt. Recycling is nog steeds de beste optie. Hergebruik van grondstoffen is zeer hulpbronnenefficiënt en een stap in de goede richting.
Dus: wat betekent duurzaamheid?
Het vergroten van het bewustzijn rond duurzame ontwikkeling is vandaag de dag belangrijker dan ooit. We moeten ervoor zorgen dat we in vrijwel alle aspecten van het leven zo duurzaam mogelijk handelen.
En het mooie is: het is tegenwoordig makkelijker dan ooit! Als we onze (natuurlijk duurzame :-)) zoekmachine openen en zoeken naar duurzaamheidstips, raken we bijna overweldigd. En wat een luxe, toch?
We hebben veel controle over ons eigen leven. We kunnen bewust plastic vermijden, bewust 'nee' zeggen tegen schnitzels, bewust de trein nemen in plaats van de auto.
Duurzaamheid is niet zomaar een term, het is een mentaliteitsverandering die ons allemaal aangaat. Ieder van ons kan nu besluiten om iets goeds te doen voor het milieu. Trouwens: het gaat er niet om alles perfect te maken. Soms zit de komkommer in plastic verpakt en heb je hem hard nodig voor die heerlijke veganistische salade...
Wij wensen je in ieder geval veel plezier met het verduurzamen!
